નવી દિલ્હી

ભારતમાં છેલ્લા 10 વર્ષમાં વૈજ્ઞાનિક પ્રકાશનોની સંખ્યામાં તીવ્ર વધારો થયો છે. હવે ભારત ચીન અને અમેરિકા પછી વૈશ્વિક સ્તરે ત્રીજો સૌથી મોટો દેશ બન્યો છે, જ્યાં મહત્તમ વૈજ્ઞાનિક પ્રકાશનો કરવામાં આવી રહ્યા છે. કેન્દ્ર સરકારના વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજી વિભાગ-ડીએસટીએ આ માહિતી આપી છે. ડીએસટી મુજબ, વર્ષ 2017-18ના કુલ 13,045 પેટન્ટ્સમાંથી, 1937 ભારતીય હતા.

ડીએસટીએ કહ્યું કે, આ સમયગાળા દરમિયાન ભારતીય પેટન્ટ ઓફિસમાં ભારતીયો દ્વારા દાખલ કરવામાં આવેલા 15,550 પેટન્ટ્સમાંથી 65 ટકા મહારાષ્ટ્ર, કર્ણાટક, તામિલનાડુ અને દિલ્હીથી ફાઇલ કરવામાં આવ્યા છે.

ડીએસટીએ કહ્યું કે, સંશોધન અને વિકાસમાં ભારતનું રાષ્ટ્રીય રોકાણ (આર એન્ડ ડી) 2017-18માં 1,13,825 કરોડથી વધીને 2018-19માં 1,23,847 કરોડ થયું છે. આ સમયગાળામાં, ડીએસટીની વિકાસ અને હાર્નેસિંગ ઇનોવેશન્સ (NIDHI) ની પહેલએ આ પદ સુધી પહોંચવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી છે.

કોવિડ -19 યુગમાં ઘણા સંશોધનમાં રોકાયેલા સંશોધન વિદ્વાનોના કોઈ શ્રોતાઓ, મહિનાઓથી ફેલોશિપ પ્રાપ્ત થતી નથી.વિભાગે જણાવ્યું હતું કે, NIDHI જેવી પહેલના અમલ સાથે, ડીએસટીએ આશરે 150 ઇન્ક્યુબેટર્સના નેટવર્ક દ્વારા 3,681 સ્ટાર્ટ-અપ્સનું પોષણ કર્યું છે અને દેશમાં 1992 માં બૌદ્ધિક સંપત્તિ બનાવી છે. આ સિવાય છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં 65,864 નોકરી સીધી રોજગાર તરીકે બનાવવામાં આવી છે અને દેશને 27,262 કરોડનો આર્થિક લાભ મળ્યો છે. 

ડીએસટી અનુસાર, દેશમાં પ્રકાશનોની સંખ્યા છેલ્લા 10 વર્ષમાં ઝડપથી વધી છે. ભારતે 2008 થી 2018 ની વચ્ચે પ્રકાશનોનો સૌથી ઝડપી સરેરાશ વાર્ષિક વિકાસ દર 10.73 ટકા નોંધાવ્યો છે. તેની તુલનામાં, ચીન અને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સનો સરેરાશ વાર્ષિક વૃદ્ધિ દર અનુક્રમે 7.81 અને 0.71 ટકા છે.