લોકસત્તા ડેસ્ક

કયૂં ભઈ કાકા, હાં ભતીજા... ચાલો ઇન્ડિયા... હવે જવું જ પડશે 

લાંબા સમયથી પીએનબી બેંક કૌભાંડના મુખ્ય આરોપી કાકા (મેહુલ ચોક્સી), ભત્રીજા (નીરવ મોદી)ને દેશમાં લાવવાની કોશિશ કરવામાં આવી હતી. લંડનની કોર્ટે નીરવ મોદીના પ્રત્યાર્પણ માટેનો માર્ગ મોકળો કર્યો હતો. કોર્ટે ભારતને પ્રત્યાર્પણ કરવાની મંજૂરી આપી દીધી છે.

નીરવ મોદીની અરજીને લંડનની અદાલતે ફગાવી

પીએનબી બેંક કૌભાંડના મુખ્ય આરોપી કાકા (મેહુલ ચોક્સી), ભત્રીજા (નીરવ મોદી)ને લંડનથી લાવવાના પ્રયાસો કરવામાં આવી રહ્યા છે, જેમાં નીરવ મોદીના પ્રત્યાર્પણ માટેનો માર્ગ ભારત માટે સ્પષ્ટ થયો છે. પીએનબી કૌભાંડના મુખ્ય આરોપી નીરવ મોદી અને ભાગેડુ હીરાના વેપારી નીરવ મોદીની અરજીને લંડનની અદાલતે ફગાવી દીધી છે.

કોર્ટે તેનાં પ્રત્યાર્પણ માટે ભારતને મંજૂરી આપી દીધી છે. કોર્ટે કહ્યું કે, ભારતની ન્યાયતંત્ર નિષ્પક્ષ છે. બેંકની છેતરપિંડી બાદ દેશમાંથી ભાગી ગયેલા નીરવ મોદીને પ્રત્યાર્પણ પર મુંબઇ લાવવામાં આવશે. કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે તેને અહીં મુંબઈની આર્થર રોડ જેલમાં રાખવામાં આવશે. અમે તમને જણાવીએ કે આટલા મોટા કૌભાંડ પરથી પડદો કેવી રીતે હટ્યો.

કેવી રીતે થયો ખુલાસો

દેશની સૌથી મોટી બેન્કિંગ છેતરપિંડીનો પડદો ત્યારે આવ્યો જ્યારે પંજાબ નેશનલ બેંક (પીએનબી) એ મુંબઇ શાખામાં 1771.17 મિલિયન (લગભગ 11000 કરોડ)ના નકલી ટ્રાન્ઝેક્શન વિશે સ્ટોક એક્સચેંજને જાણ કરી. આ સમાચાર પછી, એક તરફ નાણાં મંત્રાલયમાં હંગામો થયો હતો, તો બીજી તરફ જાહેર ક્ષેત્રની અન્ય બેંકો હોવાની સંભાવના હતી.

તો પછી સવાલ ઉભો થયો કે આરબીઆઈ જેવા કડક નિયમનકારો અને બેંકના ઉચ્ચ અધિકારીઓની નાક નીચે કૌભાંડ કેવી રીતે ચલાવવામાં આવ્યું? આ સમગ્ર કૌભાંડને સમજવા માટે, તમારે જાણવાની જરૂર છે કે તે શું હતું જેના કારણે આટલા મોટું કૌભાંડ થયું. પેપરનું નામ લેટર અથવા અન્ડરટેકિંગ હતું. ચાલો તમને જણાવીએ કે એલઓયુ શું છે? અને ક્યારે તેની જરૂર પડે છે?

એલઓયુ (અન્ડરટેકિંગનો પત્ર)

આંતરરાષ્ટ્રીય બેંક અથવા ભારતીય બેંકની આંતરરાષ્ટ્રીય શાખા વતી એક લેટર ઓફ અન્ડરટેકિંગ આપવામાં આવે છે. આ પત્રના આધારે, બેંકો કંપનીઓને 90થી 180 દિવસ સુધીની ટૂંકા ગાળાની લોન પૂરી પાડે છે. આ પત્રના આધારે, કોઈપણ કંપની વિશ્વના કોઈપણ ભાગમાં રકમ પાછી ખેંચી શકે છે. તે મોટે ભાગે વિદેશમાં ચુકવણી માટે આયાત કરતી કંપનીઓ દ્વારા વપરાય છે. કોઈપણ કંપનીને લેટર ઓફ કન્ફર્ટ આધારે લેટર ઓફ કન્ફર્ટ આપવામાં આવે છે. કન્ફર્ટનો પત્ર કંપનીની સ્થાનિક બેંક દ્વારા રજૂ કરવામાં આવે છે.

આ કૌભાંડ કેવી રીતે બન્યું?

આ પત્રનો ઉપયોગ પંજાબ નેશનલ બેંક કૌભાંડમાં કરવામાં આવ્યો છે. જ્વેલરી ડિઝાઇનર નીરવ મોદીએ તેની પેઢીના આધારે આ નકલી લેટર ઓફ અંડરટેકિંગ પંજાબ નેશનલ બેંક પાસેથી મેળવ્યો. કારણ કે લેટર ઓફ અંડરટેકિંગ ન તો તે બેંકની કેન્દ્રીયકૃત ચેનલ તરફથી આપવામાં આવ્યું હતું કે ન તો જરૂરી માર્જીન મની રાખવામાં આવી હતી. પ્રકાશન બાદ આ એલઓયુની માહિતી સ્વિફ્ટ કોડ મેસેજિંગ દ્વારા દરેક જગ્યાએ મોકલવામાં આવી હતી. નીરવ મોદીએ વિદેશની જુદી જુદી સરકારી અને ખાનગી બેંકોની શાખાઓમાં પણ આ એલઓયુનો ઉપયોગ કર્યો, જેની રકમ લગભગ 11000 કરોડ રૂપિયા હતી.

કૌભાંડ કેવી રીતે સામે આવ્યું?

પે ઓર્ડરની જેમ, આ ક્રેડિટ ઓફ લેટર્સ પણ બેંક વતી ચૂકવણી માટે કંપની વતી ચૂકવણી ન કરવા માટે ઓફર કરવામાં આવે છે જ્યાંથી લેટર ઓફ કન્ફર્ટનો પત્ર આપવામાં આવે છે. જ્યારે પી.એન.બી. પાસે આ લેટર ઓફ અંડરટેકિંગની ચૂકવણી માટે આવ્યા ત્યારે બેંકે તેમને ચૂકવણી કરવામાં અસમર્થતા વ્યક્ત કરી હતી. જે બાદ આખો મામલો બહાર આવ્યો હતો. આરોપી અધિકારીની નિવૃત્તિ બાદ આ કૌભાંડ બહાર આવ્યું હતું. જુનિયર અધિકારીઓ દ્વારા પીએનબી તરફથી આ લેટર ઓફ અન્ડરટેકિંગ ખોટી રીતે લેવામાં આવ્યા હતા.

કેતન પરીખ મામલે પણ આ રીતે ઉપયોગ થયો હતો

તમને યાદ હશે કે આ જ પ્રકારનું કૌભાંડ વર્ષ 2001 માં પણ થયું હતું. બેંકર કેતન પરીખે સિસ્ટમનો લાભ લઈને આ લાભ લીધો હતો. તે સમયે, માધવપુરા મર્કન્ટાઇલ કો-ઓપરેટિવ બેંકે કેતન પરીખની કંપની કેપી એન્ટિટીઓને સમયાંતરે લેટર ઓફ અન્ડરટેકિંગ આપ્યું હતું.

કેતન પરીખે આ નાણાંનો ઉપયોગ શેર બજારમાં રોકાણ માટે કર્યો હતો. શેરબજાર વિક્રમજનક સપાટી પર હતું.પીએનબીની જેમ તે સમયે માધવપૂરા મર્કન્ટાઇલ કો-ઓપરેટિવ બેંકને લેટર ઓફ અંડરટેકિંગની ચૂકવણી કરવામાં અસમર્થતા વ્યક્ત કરી હતી ત્યાર બાદ કૌભાંડ સામે આવ્યું હતું.