ન્યૂ દિલ્હી

બે સમુદ્ર જીવો મળી આવ્યા છે, જે ૨૭ કરોડ વર્ષો પહેલાં લુપ્ત માનવામાં આવ્યાં હતાં. પૃથ્વી પર જોવા મળતાં આ પ્રથમ જીવો છે, જે લાખો વર્ષો પછી પણ સમુદ્રમાં જીવંત છે. આ શોધ કરનારા વૈજ્ઞાનિકોથી આખી દુનિયાના વૈજ્ઞાનિકો સ્તબ્ધ થઇ ગયા છે. સૌથી મોટી આશ્ચર્ય એ છે કે આ સજીવો હજી પણ એકબીજા સાથે સહજીવન સંબંધો બનાવીને અસ્તિત્વ ધરાવે છે. વૈજ્ઞાનિકોએ તેને જાપાન નજીક પ્રશાંત મહાસાગરની ઊંડાણોમાં શોધી કાઢ્યાં છે.

પહેલીવાર એવું દૃશ્ય જોવા મળ્યું...

જાપાનના હોંશુ અને શિકોકુ પ્રીફેક્ચર્સના તટ નીચે વૈજ્ઞાનિકોએ જોયું કે દરિયાઈ લીલી નામક જીવના મૃતદેહો પર ષટ્‌કોણ નોન-હાડપિંજરવાળા કોરલનો જન્મ થઇ રહ્યો છે. દરિયાઈ લિલીને ક્રિનોઇડ્‌સ પણ કહેવામાં આવે છે. અહેવાલ મુજબ પહેલીવાર એવું દૃશ્ય જોવા મળ્યું છે કે હેક્સાકોરલ દરિયાઈ લીલીના દાંડીમાંથી વિકાસ કરી રહ્યો છે. જ્યારે વૈજ્ઞાનિકોએ તેની તપાસ કરી ત્યારે જાણવા મળ્યું કે આ સંબંધ ૨૭.૩૦ કરોડ વર્ષ જૂનો છે.

આ સંબંધ જેને પેલેઓઝોઇક સમયગાળો કહે છે તેનાંથી સંબંધિત છે. આ સમયગાળામાં ૨૩ કરોડ વર્ષથી લઈને ૫૪ કરોડ વર્ષો પહેલા દરિયાઈ લીલી અને હેક્સાકોરલ વચ્ચે આવા સંબંધો હતાં. તે સમયના અવશેષોના અધ્યયન દ્વારા પુષ્ટિ મળી છે, પરંતુ હવે એ જ સહજીવન સંબંધોને વૈજ્ઞાનિકોએ ફરીથી પેસિફિક મહાસાગરની તળેટીમાં જોયો, જેનાં કારણે તેઓ એકદમ આશ્ચર્યચકિત છે. લાખો વર્ષોથી પરવાળાઓ દરિયાની લીલીઓના દાંડીનો ઉપયોગ કરીને વધુ પ્રકાશ મેળવવા માટે દરિયામાં ઉપર તરફ જાય છે.

કોરલ અને લીલીઓ અત્યંત દુર્લભ

કોરલ અને દરિયાઈ લીલી વચ્ચેનો ખાસ સંબંધ જોવામાં આવ્યો છે, તે બંને ૨૭.૩૦ કરોડ વર્ષો પહેલા હતા. તેનો રેકર્ડ પણ છે. મેસોઝોઇક સમયગાળામાં અન્ય પરવાળા અને દરિયાઈ લીલીઓ વિકસિત થઈ. તેમની વચ્ચે સહજીવન સંબંધ હતો, પરંતુ વૈજ્ઞાનિકોએ અત્યાર સુધી શોધી કાઢેલા કોરલ અને લીલીઓ અત્યંત દુર્લભ છે. મેસોઝોઇક સમયગાળો ૬.૩૦ કરોડ વર્ષથી ૨૩ કરોડ વર્ષનો સમય છે.

૩૦ ફૂટની ઊંડાઈથી આ દુર્લભ સહજીવન સંબંધ મળી આવ્યો

જાપાનમાં પ્રશાંત મહાસાગરમાં ૩૩૦ ફૂટની ઊંડાઈથી આ દુર્લભ સહજીવન સંબંધ મળી આવ્યો હતો. હેક્સાકોરલ જે સમુદ્ર લીલીના દાંડી પર વિકાસ કરી રહ્યો છે તેનું નામ એબિસોઆન્થસ છે. જ્યારે જાપાની સમુદ્ર લીલીનું નામ મેટાક્રિનીસ રોટન્ડસ છે. પોલેન્ડ અને જાપાનના વૈજ્ઞાનિકોએ આ બંને જીવ એકસાથે શોધી કાઢ્યા છે. પ્રથમ વખત વોરશૉ યુનિવર્સિટીમાં ટીમના લીડર અને પેલેઓએન્ટોલોજિસ્ટ મિકોલજ ઝાપલસ્કી દ્વારા હેક્સાકોરલ-સી લિલી સ્ટીરિયોસ્કોપિક માઇક્રોસ્કોપી કરવામાં આવી હતી. જેનાં કારણે તેમનાં સહજીવનના ઘણાં જૈવિક પુરાવા મળ્યા છે. તે એક બિન-વિનાશક માઇક્રોટોગ્રાફી છે જે પ્રતીકોને નુકસાન પહોંચાડ્યા વિના તેમના કુદરતી સ્થાને સ્કેન કરવાની મંજૂરી આપે છે.

આ બંને જીવો લુપ્ત માનવામાં આવ્યાં હતાં

મિકોલજ જાપલસ્કીએ પણ આ સજીવોના ડી.એન.એ. નમૂના લીધા છે અને તેમને બારકોડ કર્યા છે, જેથી તે જીવો ઓળખી શકાય. જ્યારે મેકોલાજ અને તેની ટીમે બારકોડને તેમના ડેટા સાથે મેળ ખાતા આશ્ચર્યચકિત કર્યા. કારણ કે આ બંને જીવો અને તેમની વચ્ચેનો સંબંધ ૨૭૩ મિલિયન વર્ષ એટલે કે ૨૭.૩ કરોડ વર્ષ જૂનો છે. આ બંને જીવો લુપ્ત માનવામાં આવ્યાં હતાં. આ હેક્સાકોરલ્સ સમુદ્ર કમળની આહાર ફિન્સની નીચે જ પોતાને વિકસાવી રહ્યાં છે.

આ રીતે તેનું ઘર બનાવે છે

દરિયાઈ લીલી અને હેક્સાકોરલ્સના સહજીવન સંબંધ વિશેનો શ્રેષ્ઠ ભાગ એ છે કે તેઓ એકબીજાના ખોરાક સામે લડતા નથી. હેક્સાકોરલ બિન-હાડપિંજરવાળું નથી, તેથી તે સમુદ્ર લીલીના કદ અથવા વૃદ્ધિને નુકસાન કરતું નથી. આ કોરલ સીધા જ સમુદ્ર લીલીના દાંડી, શાખાઓ અને પીંછા પર તેનું ઘર બનાવે છે. આ એક અત્યંત સકારાત્મક સહજીવન સંબંધ છે. આને લીધે બંને જીવતંત્ર સુરક્ષિત રહે અને પૂરતું પોષણ મળે તેવી સંભાવના છે.

વૈજ્ઞાનિકો આ વાત માનવા તૈયાર નથી...

જોકે, વૈજ્ઞાનિકો હજી સુધી સમજી શક્યા નથી કે હેક્સાકોરલથી સમુદ્ર લીલીનો સીધો ફાયદો શું છે. વૈજ્ઞાનિકો એ એક વાત ખૂબ સારી રીતે સમજી છે તે છે કે જ્યારે પેલેઓઝોઇક સમયગાળાના પરવાળાઓ સમુદ્ર લીલી પર પોતાનું ઘર બનાવે છે, ત્યારે તેઓએ તેનો આકાર બદલી નાખ્યો, પરંતુ આ વખતે મળેલાં હેક્સાકોરલે કોઈ પણ રીતે દાંડી, પાંખો અથવા સમુદ્ર લીલીના આકારના આકારને નુકસાન પહોંચાડ્યું નથી. આ એક દુર્લભ દૃશ્ય છે.

તેમના અવશેષો માટે ક્યાંય કોઈ નક્કર પુરાવા નથી

મિકોલજ ઝાપલસ્કી માને છે કે તેમના સંબંધોનો અભ્યાસ કરવાથી આપણે જાણી શકીશું કે અશ્મિભૂત રેકોર્ડમાં કેમ અંતર છે. કારણ કે પેલેઓઝોઇક સમયગાળામાં સમુદ્ર કમળ સાથે સંકળાયેલા કોરલ હાડપિંજર કેલસાઇટથી બનેલા હતા. ઉદાહરણ તરીકે, રુગોસા અને તાબુલતા. પરંતુ સમસ્યા એ છે કે એબિસોઆન્થસ જેવા નરમ-શારીરિક પરવાળાના અવશેષો શોધવાનું ખૂબ મુશ્કેલ છે. તેમના અવશેષો માટે ક્યાંય કોઈ નક્કર પુરાવા નથી.

આ સંબંધની વધુ શોધખોળ કરવી જરૂરી

મિકોલજ કહે છે કે જો એબીસોઆન્થસ સમુદ્ર લીલીઓમાં કોઈ ફેરફાર કરશે નહીં. કે પછી તે અવશેષોને પાછળ છોડતો નથી, તેથી તેનો અર્થ એ નથી કે તેનો લાખો વર્ષો જુનો સમુદ્ર લીલીઓ સાથે સહજીવન સંબંધ છે. જેનો આજદિન સુધી કોઇ રેકોર્ડમાં સમાવેશ કરવામાં આવ્યો નથી. અથવા તેઓ ક્યારેય શોધી શક્યા નથી. કારણ કે આધુનિક વિશ્વમાં કોરલ્સ અને દરિયાઈ લીલીઓ વચ્ચેના સંબંધો હંમેશા સહજીવન આપતા નથી. કેટલીકવાર આ સંબંધ દરિયાઈ લીલીઓને નુકસાન પહોંચાડે છે. મિકોલજ અને તેની ટીમનું માનવું છે કે, વિશ્વમાં આ પ્રથમ વખત છે કે વૈજ્ઞાનિકોએ સજીવ અને પ્રાણીઓ વચ્ચેના સંબંધને શોધી કાઢ્યો જે પ્રાચીન છે પરંતુ તેમાં કોઈ અશ્મિભૂત આધારિત પુરાવા, પુરાવા, દસ્તાવેજો અથવા રેકોર્ડ નથી. તેથી આ સંબંધની વધુ શોધખોળ કરવાની જરૂર છે.