ન્યૂ દિલ્હી

હજ પર સતત બીજા વર્ષે કોરોના વાયરસની છાયા વચ્ચે રવિવારે હજારો મુસ્લિમ યાત્રાળુઓ ઇસ્લામના પવિત્ર સ્થળ મક્કાની આસપાસ એકઠા થયા હતા. જો કે આ સમય દરમિયાન તેઓ એકબીજાથી અંતર રાખવા અને માસ્ક પહેરેલા જોવા મળ્યા હતા. કોવિડ-૧૯ પહેલા જ્યાં વિશ્વભરમાંથી લગભગ ૨૫ લાખ મુસ્લિમો હજ યાત્રા પર આવતા હતા, આ વખતે તેમની સંખ્યા પહેલાની તુલનાએ લગભગ નહિવત્‌ છે.

કોવિડ-૧૯ ને કારણે આ બે વર્ષ ઇસ્લામના આ વહાણને પૂરા કરવા માટે માત્ર સાઉદી અરેબિયાની બહારના લોકોના પ્રયત્નો જ નથી થયા, પરંતુ સાઉદી અરેબિયાની દર વર્ષે થતી અબજો ડોલરની આવકને પણ તેની અસર થઈ છે. હજ લગભગ પાંચ દિવસ સુધી ચાલે છે, પરંતુ પરંપરાગત રીતે મુસ્લિમો સમય કરતાં અઠવાડિયા પહેલા મક્કા પહોંચવાનું શરૂ કરે છે.

સ્વચ્છતા માટે રોબોટ્‌સ તૈનાત

વિશ્વભરના ગરીબ લોકોમાં માંસના વિતરણ માટે જાણીતા ઇદ અલ-અધાના તહેવારની સાથે હજ પરાકાષ્ઠાએ પહોંચી છે. આ વર્ષે ૬૦ હજારથી વધુ રસી આપેલા સાઉદી નાગરિકો અથવા રહેવાસીઓને હજ કરવાની મંજૂરી આપવામાં આવી છે. ગયા વર્ષે સાંકેતિક હજ કરનારા લોકો કરતા આ સંખ્યા ઘણી વધારે છે. ગયા વર્ષે સાઉદી અરેબિયામાં રહેતા એક હજાર લોકોએ જ હજ કરાવ્યો હતો.

કોવિડ-૧૯ ને કારણે આ વખતે હજ માટેની અલગ વ્યવસ્થા કરવામાં આવી છે. કાબાની આજુબાજુ સ્વચ્છતા માટે રોબોટ્‌સ તૈનાત કરવામાં આવ્યા છે. આ સિવાય લોકોને સ્માર્ટ બ્રેસલેટ્‌સ દ્વારા સ્ક્રીનીંગ કરવામાં આવી રહી છે. આ બ્રેસલેટ દ્વારા હજ યાત્રાળુઓના ઓક્સિજન સ્તર અને રસીકરણની માહિતીને શોધી કાઢવામાં આવે છે. આ સાથે કટોકટીની સ્થિતિમાં પણ મદદ માંગી શકાય છે.

આ સિવાય સફાઇ કામદારો દિવસમાં ઘણી વખત મસ્જિદ અલ હરામની સફાઇ અને સેનિટાઈઝેશન કરે છે. આ મસ્જિદની અંદર કાબા આવેલું છે. જીવનકાળમાં ઓછામાં ઓછું એકવાર હજ કરવો એ ઇસ્લામનો સૌથી મહત્વપૂર્ણ આધારસ્તંભ છે. આ દરમિયાન પ્રોફેટ મુહમ્મદના જીવનથી સંબંધિત સાઇટ્‌સની મુલાકાત લેવામાં આવે છે. હજને પાપોથી પસ્તાવાનો અને મુસ્લિમોમાં એકતાનો સંદેશ આપવાની તક માનવામાં આવે છે.