ઇસ્લામાબાદ-

પાકિસ્તાન અને સાઉદી અરેબિયા વચ્ચેની મિત્રતામાં કશ્મીરના મુદ્દાને લઇને ખલેલ પડી છે. પાકિસ્તાનના વિદેશ પ્રધાન શાહ મહમૂદ કુરેશીએ કાશ્મીર ઉપર સાઉદી અરેબિયાને પડકાર્યો હતો. કુરેશીની ટિપ્પણીથી ગુસ્સે ભરાયેલા સાઉદીને મનાવવા પાકિસ્તાને તેના સેના પ્રમુખ કમર બાજવાને પણ મોકલ્યો, પણ તેનો કોઈ ફાયદો થયો નહીં. પાકિસ્તાની મીડિયા અહેવાલો અનુસાર, પાકિસ્તાને આવતા મહિને સાઉદી અરેબિયાને 2 બિલિયનનું દેવું પાછું આપવું પડી શકે છે. 

પાકિસ્તાનના અગ્રણી અખબાર 'ધ એક્સપ્રેસ ટ્રિબ્યુન' ના અહેવાલ મુજબ, પાકિસ્તાનના નાણાં મંત્રાલયના સૂત્રોએ જણાવ્યું છે કે સરકાર સાઉદી અરેબિયાના દેવાને ચુકવવા માટેની તૈયારી કરી રહી છે અને અન્ય સ્રોતોથી દેવુના પૈસા જોડવાની કોશિશ પણ કરી રહી છે. જેથી વિદેશી વિનિમય ભંડાર 12 અબજ ડોલર રહેશે. પાકિસ્તાનની અર્થવ્યવસ્થા પહેલાથી ડામાડોળ છે અને ફુગાવા ચરમસીમાએ છે, આવી સ્થિતિમાં સાઉદી માટે તેનું દેવું ચુકવવું ખૂબ જ અઘરુ રહેશે.

સૂત્રો કહે છે કે સાઉદી અરેબિયાના દેવાની બીજી હપ્તાની મુદત આવતા મહિને પૂર્ણ થઈ રહી છે અને સંભાવના છે કે સરકાર બે વર્ષ પહેલા લોન પરત કરશે. આ હપ્તાની કિંમત 1 અબજ ડોલર હતી. જ્યારે પાકિસ્તાનની અર્થવ્યવસ્થા ખાડામા પડી હતી અને ચુકવણીની કટોકટીનો સામનો કરી રહી હતી, ત્યારે સાઉદી અરેબીયાએ પાકિસ્તાનને આશરે 2 અબજ ડોલરનું આર્થિક પેકેજ આપ્યું હતું. આનાથી પાકિસ્તાન ડિફોલ્ટર થવાનું બચી ગયું.

પાકિસ્તાનના નાણાં મંત્રાલયે શુક્રવારે કહ્યું કે આ બંને દેશો વચ્ચેનો અત્યંત ગુપ્ત મુદ્દો છે. જો કે, એક ઉચ્ચ સરકારી અધિકારીએ નામ જાહેર ન કરવાની શરતે જણાવ્યું હતું કે, પાકિસ્તાન આવતા મહિને લોન પરત આપશે તેવી ઘણી સંભાવના છે. એક્સપ્રેસ ટ્રિબ્યુને સાઉદી અરેબિયાના દેવાને લઈને પાકિસ્તાનના નાણાં મંત્રાલયને પ્રશ્નો પણ મોકલ્યા છે. અખબારે નાણાં મંત્રાલયને એ પણ પૂછ્યું છે કે શું સાઉદીની 1 અબજ ડોલરની લોન ઉપરાંત પાકિસ્તાન યુએઈની 2 અબજ ડોલરની લોન ચૂકવશે કે કેમ? નાણાં મંત્રાલયના સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે કેટલીક આશા છે કે રાજકીય સ્તરે પ્રયાસો કર્યા પછી, અખાત દેશો પાકિસ્તાનને દેવું ચૂકવવા માટે વધુ એક સમય આપશે. જો કે, શક્યતા ખૂબ જ નહોતી.

સત્તા પર આવ્યા બાદ પાકિસ્તાનના વડા પ્રધાન ઇમરાન ખાને આર્થિક મદદ મેળવવા માટે સાઉદી અરેબિયાની બે વાર મુલાકાત લીધી હતી. આનાથી પાકિસ્તાનને આંતરરાષ્ટ્રીય નાણાકીય ભંડોળ (આઇએમએફ) પાસેથી પેકેજ મેળવવું પણ સરળ બન્યું. સાઉદી અરેબિયાએ ત્રણ વર્ષના ગાળામાં પાકિસ્તાનને આશરે 6.2 અબજ ડોલરની લોન આપવા સંમત થયા હતા. જેમાં 3 અબજ ડોલરની રોકડ સહાય અને 3.2 અબજ ડોલરના તેલ અને ગેસ પુરવઠો ચૂકવવાની છૂટનો સમાવેશ હતો. કરાર મુજબ સાઉદીની લોન પુરવઠા સુવિધા ફક્ત એક વર્ષ માટે હતી. આમાં એક વિકલ્પ ઉમેરવામાં આવ્યો હતો કે આ સુવિધા આગામી ત્રણ વર્ષ સુધી વધારી શકાશે.

પાકિસ્તાને 3 અબજ ડોલર તેલ સપ્લાય પર 3.2 ટકા વ્યાજ ચૂકવવું પડ્યું હતું. સાઉદીએ પહેલેથી જ તેલ પુરવઠો સુવિધા સમાપ્ત કરી દીધી છે અને આ વર્ષે મે મહિનામાં પણ પાકિસ્તાને સાઉદીને 1 અબજ ડોલરની લોન પરત કરી હતી. સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે સાઉદીનું દેવું ચુકવવા માટે સરકાર તમામ વિકલ્પો પર વિચાર કરી રહી છે. પાકિસ્તાનના નાણાં મંત્રાલયના એક વરિષ્ઠ અધિકારીએ એક્સપ્રેસ ટ્રિબ્યુનને જણાવ્યું હતું કે પાકિસ્તાન ચીન પાસેથી 2 અબજ ડોલરની લોન મેળવી શકે છે. છેલ્લી વખતે પણ પાકિસ્તાને ચીનની મદદથી સાઉદી અરેબિયાનું દેવું પરત કરી દીધું હતું. જો કે, અધિકારીએ જણાવ્યું નથી કે શું ચીન કેટલીક છૂટ પર લોન આપશે કે તે વ્યાપારી લોન હશે.

ચીનના અધિકારીઓએ પણ ચીન પાકિસ્તાન ઇકોનોમિક કોરિડોર (સીપીઇસી) ની ધીમી પ્રગતિ પર ચિંતા વ્યક્ત કરી છે. આ હોવા છતાં, સૂત્રએ જણાવ્યું હતું કે, પાકિસ્તાન સાથે વ્યૂહાત્મક ભાગીદારીના મહત્વને જોતા ચીન ફરી એકવાર આર્થિક મદદ માટે આગળ આવશે.